“Er zijn twee grote geldstromen nodig”, zegt Coenraad de Vries, medeoprichter en managing partner van duurzaamheidsinvesteerder StartGreen Capital. “Eén is voor de energie-infrastructuur, dat wil zeggen: projectfinanciering voor de opwek, het transport, de opslag en het gebruik van duurzame energie. De ander bestaat uit risico-investeringen in nieuwe uitvindingen, de climate tech.” Twee investeringssegmenten met elk hun eigen kansen en uitdagingen, meent hij.
Rol van banken beperkt
Veel mensen denken bij financiering gelijk aan banken; grote, internationale concerns met veel kapitaal op zoek naar rendement. Maar het geld van banken alleen is niet genoeg om de energietransitie te bekostigen. Dat komt omdat banken een ander businessmodel hebben, vertelt De Vries, dat niet altijd geschikt is om gehele duurzaamheidsprojecten van begin tot eind te financieren. “Banken kunnen niet zoveel risico nemen in de aanloopfase van een project”, zegt hij. “Dat moeten we ook niet van ze verwachten. Bovendien is er bij banken veel gestandaardiseerd. Daardoor kunnen ze ook meestal beperkt maatwerk leveren.”
Terwijl risico nemen en maatwerk leveren juist de twee cruciale ingrediënten zijn bij het opstarten van meer duurzame projecten of start-ups. Bij het financieren van bijvoorbeeld een batterijproject weet je bij de start simpelweg niet of, wanneer en in welke hoeveelheid je geld terug gaat komen. En bij het vinden van investeerders voor een hoopvolle technische innovatie die zich nog niet heeft bewezen, zijn soms uitdagende financiële constructies nodig.
Andere financiers
“Dat is waar ‘alternatieve financiers’ komen kijken: de impactinvesteerders, durfkapitaalbedrijven, en duurzaamheidsfondsen. Die kunnen zulke constructies helpen bedenken,” vertelt Nienke Rijpstra. Rijpstra is investment director van het Energiefonds Overijssel, een van de fondsen onder beheer van StartGreen Capital.
Het fonds, 330 miljoen euro in totaal, is door de provincie Overijssel geoormerkt voor de energietransitie. Met het fonds investeerde Rijpstra onlangs in een grootschalig zonnepark in Almelo, voor een bedrag van 20 miljoen euro. De verwachting is dat het park per jaar 43.000 megawattuur aan groene stroom zal gaan leveren.
“Veel ontwikkelaars van zonneparken hebben last van de hoge rente”, legt Rijpstra uit. “Daarom zijn de kosten van het project vrij hoog. Ze krijgen wel subsidies van de overheid, maar alleen daarmee redden ze het niet. Daarom zijn ze op zoek naar manieren om de inkomstenkant van hun project te verbeteren.”
Tien jaar lang stroom
De ontwikkelaar van het eerdergenoemde Twentse zonnepark bedacht zo’n manier. Die vond een partij – Allegro, een groeiend Nederlands laadpalenbedrijf – die bereid is om tien jaar lang gegarandeerd stroom van het zonnepark af te nemen. Een win-win, vindt Rijpstra. Het biedt bedrijven als Allegro de langdurige zekerheid van stroom, die ze bereid zijn te kopen voor meer dan de marktprijs. Voor de ontwikkelaars van het zonnepark zijn het gegarandeerde, relatief hoge inkomsten.
“Voor de bank is het indirect financieren aan een groeibedrijf als Allegro een te groot risico”, vertelt Rijpstra. “Wij zijn wel bereid om dat risico te nemen. We denken dan: stel dat Allegro na een aantal jaren omvalt, dan kunnen we de energie die het zonnepark oplevert gewoon nog doorverkopen aan het net. In principe blijft een zonnepark namelijk 25 jaar staan. Als fonds zijn we dus bereid om het risico te lopen dat we niet na vijftien, maar pas na twintig jaar onze investering terugkrijgen.”
Hoog risicoprofiel bij start-ups
Met het investeren in climate tech-bedrijven gaat nog meer risico gepaard. Het landschap bestaat veelal uit start-ups die pionieren met hoogtechnologische, dure uitvindingen die zich vaak nog niet hebben bewezen in de markt. Denk daarbij aan innovatieve batterijtechnieken of waterstoftoepassingen. Daardoor is het vinden van kapitaal, ook wel durfkapitaal of venture capital genoemd, niet altijd gemakkelijk.
“Bij banken hoef je met dit soort investeringen niet aan te komen”, meent Anthony Viellevoije. Hij is investment director bij het Participatiefonds Duurzame Economie Noord-Holland (PDENH), nog een overheidsfonds in beheer van StartGreen Capital. “De kasstromen van die bedrijven zijn in het begin sterk negatief. Bovendien zijn hun activa niet door te verkopen in het geval van faillissement.”
‘Ondernemers zijn de echte creatievelingen’
Het is de rol van fondsen als PDENH om zulke bedrijven te ondersteunen met kapitaal, zodat ze klaar zijn voor de volgende stap in hun ontwikkeling. Dat helpt ze niet alleen vooruit op het moment zelf, ook maakt het ze aantrekkelijker voor volgende investeringsrondes. Maar voor het zover is, moet wel alles op orde zijn binnen de organisatie en moet aan alle kanten het vertrouwen bestaan dat de technologie potentie heeft voor de toekomst.
“De ondernemers zijn de echte creatievelingen”, zegt Viellevoije. “Maar als financiers is het onze uitdaging draagvlak te creëren om geld te stoppen in bijna ondoorgrondelijke technologieën. Ook als er een verschil van mening bestaat in wat de waarde van een onderneming eigenlijk precies is.”
Structuur aanpassen
En dat kan soms veel moeite kosten. Viellevoije geeft een voorbeeld waarbij StartGreen zelfs de gehele bedrijfsstructuur van een onderneming moest veranderen om deze aantrekkelijk te maken voor investeringen. “Er zat een weeffout in hoe het bedrijf was opgericht. Een grote hoeveelheid van de aandelen was in handen van partijen die helemaal niet meer bij de organisatie betrokken waren. Daarom was er geen stimulans voor de personen die het bedrijf verder moesten brengen, aangezien ze weinig aandelen bezaten.”
Met pijn en moeite is toen geprobeerd om een significant deel van de aandelen van de niet-betrokken partijen naar de oprichters over te brengen. Uiteindelijk met succes, vertelt Viellevoije: “We hebben een van de meest complexe onderhandelingen ooit gevoerd. Maar daardoor waren we wel in staat om de basis weer goed neer te zetten.”
Groter financieringsgat
Het financieren van de energietransitie gaat niet zonder slag of stoot. Zo zorgen lagere subsidies en de hogere rente voor teruglopende projectrendementen. Ook lijken banken minder happig om grote energieprojecten te financieren dan eerst. “Vroeger financierden ze ongeveer 90 procent van energieprojecten”, zegt Rijpstra. “Nu is dat eerder 60 of 70. Het gat waar wij (als alternatieve financiers, red.) in moeten springen, is dus groter.”
Daarnaast stipt De Vries aan dat het de laatste tijd moeilijk is om duurzaamheidsfondsen te vullen met privaat kapitaal. “Er was een hele periode voor de oorlog in Oekraïne waarin partijen graag in durfkapitaalfondsen wilden investeren. Nu aarzelen ze. Ook zij hebben last van de rente en de inflatie. Hierdoor is de institutionele sector meer risicoavers geworden. De aankomende twee jaren zal dat niet tot veel problemen leiden, omdat de huidige fondsen nog goed gevuld zijn. Maar daarna gaat het wel problematisch worden. We hebben dat ook gezien na de kredietcrisis in 2008. De crisis leidde tot een afkoeling van risicofinancieringen, die tot 2013 duurde.”
Veel kennis dichtbij
Daarom moeten we het van alternatieve financiers hebben, die het belang van duurzame innovaties bij investeerders blijven aankaarten. “Het is belangrijk om aan investeerders uit te leggen welke segmenten relevant zijn en welke op de lange termijn veel waarde hebben”, zegt De Vries. “We kunnen in Nederland ontzettend veel, zoals het ontwikkelen van slimme batterijen en innovatieve landbouwtoepassingen. Wij (als alternatieve financierder, red.) moeten laten zien dat er veel kennis dicht bij huis is.”
Lees ook:
Dit artikel is gemaakt door een van onze expertredacteuren in samenwerking met onze partner. Change Inc. werkt met partners die de klimaattransitie aanjagen. Zij kunnen cases presenteren waar anderen zich aan kunnen optrekken en zijn eerlijk over de uitdagingen. Niet één bedrijf is al 100 procent duurzaam, maar veel zijn onderweg. Dankzij ons partnermodel zijn onze artikelen gratis toegankelijk voor iedereen. Benieuwd naar onze partners? Klik hier.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in