“Kledingbedrijven worden al jarenlang door experts, NGO's en overheden aangesproken en nog steeds gaat het niet goed”, legt Kirsten Kossen uit. Via Europese wetgeving hoopt de senior-adviseur mensenrechten bij ASN Bank dat kledingbedrijven sneller veranderen. “Als er nu misstanden zijn dan is het heel moeilijk om die bedrijven aan te pakken, maar als er een wet ligt kun je ze natuurlijk veel makkelijker voor de rechter dagen of andere stappen zetten, mocht de handhaving uitblijven.”
Al jarenlang gaat ASN Bank in gesprek met kledingbedrijven die goedgekeurd zijn voor de ASN fondsen over arbeidsomstandigheden en lonen van kledingarbeiders. Ook toetst ASN Bank de voortgang. De meeste kledingbedrijven boeken wel wat vooruitgang, maar het tempo ligt laag. Kossen: “Het probleem is dat een kledingfabriek aan heel veel verschillende merken levert. Als een of twee van die merken nog steeds geen leefbaar loon betalen, dan werkt het niet. Je hebt schaalgrootte nodig.” Die schaalgrootte hoopt ASN Bank te vinden door een leefbaar loon in Europese wetgeving vast te leggen. Dat is een lang traject dat begint met handtekeningen verzamelen.
Leefbaar loon, wat is dat?
Een leefbaar loon is het geldbedrag dat mensen nodig hebben om in hun basisbehoeften en die van hun gezin te voorzien. Plus iets extra’s voor onvoorziene kosten. Het gaat niet alleen om brood op de plank en een dak boven het hoofd, maar bijvoorbeeld ook om schoolgeld voor kinderen. Dit bedrag ligt vaak hoger dan het minimumloon in productielanden en kan per land verschillen. De gedachte achter het leefbaar loon: door werknemers een leefbaar loon te betalen neemt excessief overwerk af en hoeven kinderen niet in de fabriek te werken om bij te dragen aan het inkomen van het gezin.
Meer dan een miljoen handtekeningen
Om ervoor te zorgen dat de Europese Commissie zich over een wetsvoorstel buigt, moeten er burgers uit minstens zeven landen achter staan. Kirsten maakt onderdeel uit van het comité bestaande uit vijftien burgers afkomstig uit tien landen: Nederland, Frankrijk, Duitsland, Denemarken, België, Ierland, Slowakije, Italië, Spanje en Kroatië. In deze landen start na de officiële aankondiging op 19 juli de campagne voor het werven van minstens 1 miljoen handtekeningen binnen een jaar. Per land verschilt het aantal handtekeningen dat nodig is. Het getal is afhankelijk van het aantal afgevaardigden dat een land in de Europese Unie heeft.
ASN Bank is het enige bedrijf dat bij de campagne voor het burgerinitiatief betrokken is. Andere partijen zijn NGO’s zoals Fashion Revolution en Fair Wear. “Ik kan me niet voorstellen dat er ergens anders nog een bank is die zoiets doet”, zegt Kossen. Ze vindt het logisch dat ASN Bank een uitzondering vormt. “Als je diep in de richtlijnen rondom ketenverantwoordelijkheid duikt, dan staat daarin dat je moet kijken hoe je je invloed kan vergroten als je op een gegeven moment merkt dat je eigen invloed te klein is om bepaalde risico's aan te pakken. Dat betekent natuurlijk niet dat je altijd zoiets groots moet doen als dit burgerinitiatief, maar ik denk dat het wel een heel mooi voorbeeld is van hoe wij onze invloed proberen te vergroten.”
De Europese Commissie publiceerde dit jaar al een wetsvoorstel over ketenverantwoordelijkheid, maar dat gaat volgens Kossen niet ver genoeg. Zo richt het voorstel zich op een beperkt aantal bedrijven. De volledige verplichting zou bijvoorbeeld gaan gelden voor bedrijven met meer dan 500 medewerkers en een omzet van minstens 150 miljoen euro. In Nederland heeft slechts 0,4 procent van de bedrijven zoveel medewerkers. Daarnaast is het voorstel niet erg concreet. “Het zegt bijvoorbeeld wel dat kleding een hoog risico sector is, maar voor de rest is het heel vaag wat er dan van je verwacht wordt.”
Lees ook: Europarlementariër Lara Wolters: Europese duurzaamheidsverslaggeving “niet vrijblijvend”
Een concreet voorstel
Volgens Kossen is het voorstel van het burgerinitiatief wel concreet. Zo moeten kledingbedrijven leveranciers binnen zestig dagen betalen, orders uiterlijk dertig dagen van tevoren annuleren of wijzigen en zorgen voor een goede klachtenregeling. Daarmee ziet Kossen het als een mooie aanvulling op het wetsvoorstel van de commissie zelf. “Ik denk dat het ook heel waardevol is voor andere sectoren. Een soort blauwdruk zodat je heel specifiek, per risicosector, kunt kijken hoe we het in die sector invulling kunnen geven.”
Zover is het nog lang niet. Nu begint eerst de eenjarige handtekeningenactie. Als er meer dan 1 miljoen handtekeningen zijn, dan is Europese Commissie verplicht om het voorstel in behandeling te nemen. “In het meest gunstige geval vindt de Europese Commissie het een goed voorstel. Dan moet het terug naar de lidstaten die er ook nog akkoord mee moeten gaan.” In die fase bevindt het algemene ketenverantwoordelijkheid wetsvoorstel van de Europese Commissie zelf zich. “Dus er gaan wel enkele jaren overheen voordat de wetgeving er is en voordat er echt iets gebeurt voor de productiemedewerkers.”
Tegelijkertijd denkt Kossen dat de campagne zelf ook al invloed zal hebben. “Als deze campagne succesvol is dan is het een andere manier om druk uit te oefenen op de modemerken waardoor ze hopelijk al veel eerder de urgentie voelen om aan de slag te gaan. Hetzij vanwege de dreigende wetgeving, hetzij doordat ze zien dat ook de burger zich hier hard voor maakt.” Daarom wil ze ook niet stoppen bij 1 miljoen handtekeningen: hoe meer ondertekenaars hoe sterker de boodschap. “Juist als we dit met zijn allen doen dan maakt het al verschil voordat het daadwerkelijk wetgeving is.”
Lees ook: ‘Banken vanaf nu in staat om te sturen op biodiversiteit’
Schrijf je in voor onze Newsbreak: iedere dag rond 12 uur het laatste nieuws
Wil jij iedere middag rond 12 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan! Schrijf je hier in voor onze Newsbreak.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in