Energietransitie wordt makkelijker dankzij nieuw rekenmodel uit Nederland

Overheden, netbeheerders, bouwbedrijven en woningcorporaties staan voor grote beslissingen als het gaat om het duurzame energievraagstuk. Willen we een correct beeld schetsen van het huidige energiegebruik en goede prognoses maken voor het combineren de duurzame energiebronnen in een robuust energienetwerk, dan is het nodig dat om verschillende energiedata goed met elkaar te vergelijken.

En dat vergelijken is niet altijd gemakkelijk, want duurzame energieopwek en -gebruik is over een etmaal en over de seizoenen niet in balans. Verschillende soorten energienetwerken bebruiken vaak verschillende energierekenmodellen, waardoor het bijvoorbeeld lastig is om de mogelijkheden van energieconversie van de éne energiedrager (elektriciteit) naar de andere (gas of warmte) door te rekenen.

Lees ook: Met een oplossing voor energieopslag los je het klimaatprobleem ook meteen op

Om dit probleem op te lossen wexperimenteert TNO samen met anderen met een digitale oplossing om drie veelgebruikte energierekenmodellen op een slimme manier aan elkaar te koppelen. De rekenmodellen doen allemaal iets anders: het ETM richt zich op de mix van energiebronnen, VESTA richt zich op de alternatieven voor aardgas in de wijken en buurten, en PICO richt zich op het ruimtelijke vraagstuk; waar kunnen we al die opwek-installaties voor zon en wind kwijt?

Gasunie, TenneT en lokale partijen zullen meer data moeten delen

Verschillende wensen

Quintel, Geodan, Object Vision, TNO, Ekwadraat en Balance werken sinds 2019 samen in een consortium om een slimme interface te ontwikkelen waarmee data uit verschillende rekenmodellen met elkaar gecombineerd kan worden. Dit systeem, dat MONDAINE Suite heet, moet beleidsmakers van de toekomst helpen om duurzame energie goed in te zetten.

Andries Metz is als Consultant Energietransitie vanuit Ekwadraat betrokken bij het ontwikkelen van MONDAINE Suite en weet ook waar we vandaan komen: “In Nederland wordt al tijden gewerkt met verschillende rekenmodellen. Dat is zo gegroeid omdat er van oudsher veel data beschikbaar is uit ons betrouwbare netwerk, dat op fossiele brandstof draait."

Lees ook: Brabant investeert in energieopslag in steen

"Maar alle stakeholders in de energiewereld zijn op zoek naar andere uitkomsten. Energieproducten willen graag weten waar en hoe klanten energie verbruiken, terwijl netbeheerders willen weten waar de opwek en het verbruik zit, zodat ze hun netwerk daarop kunnen voorbereiden. Gemeenten zijn vooral geïnteresseerd in welke impact de energietransitie heeft op de ruimte en wat het de maatschappij gaat kosten. Vanuit die vragen maakten de partijen ook de verschillende rekenmodellen.”

Drie pilots

De modellen werken alle drie op een andere manier waardoor uitkomsten moeilijk met elkaar te vergelijken zijn. Metz: “Omdat MONDAINE Suite de verschillende uitkomsten van verschillende rekenmodellen omzet in een gezamenlijke taal, kunnen we verschillende data nu beter gebruiken voor het maken van gemeentelijk beleid of netbeheerderplannen.”

Als we de rekenmodellen aan elkaar kunnen koppelen, hebben we de wereld echt iets te bieden

Het nieuwe systeem wordt op dit moment getoetst en verbeterd in drie pilots in Amsterdam, Hengelo en de Gooi- en Vechtstreek. In Amsterdam richt de pilot zich op de energievraag van een nog te ontwikkelen wijk: welke soorten energie halen we waar vandaan? In Hengelo kijken we naar het plannen van beleid rondom duurzame elektriciteit: als ik vandaag begin met de bouw van twee windmolens, wat voor effect heeft dat op mijn energiemix in 2030? In de Gooi- en Vechtstreek kijken de vijf partijen naar manieren om de energieplannen van verschillende gemeenten slim bij elkaar aan te sluiten.

Integraal kijken naar energietransitie

Kees van Daalen, Strategisch adviseur Energie bij netbeheerder Enexis, is enthousiast over het MONDAINE project: “Ik denk dat het heel hard nodig is om in Nederland meer integraal te gaan kijken naar onze energievoorziening. Hoe gaan we ons elektriciteitsnet op een slimme manier gebruiken, bijvoorbeeld door de elektriciteitsvraag en -aanbod beter op elkaar af te stemmen en koppelingen maken met nieuwe warmtenetten en bestaande gasinfrastructuren?"

Lees ook: Hoe staat het er in Nederland voor met de energietransitie?

TenneT is nu verantwoordelijk voor de balans op het hoofdspanningsnet en Gasunie beheert het landelijk hogedruk-gasnetwerk. Alle producenten moeten aan deze partijen melden wat ze gaan leveren en wanneer. Maar in een duurzaam energiesysteem, waarin de verschillende energie-infrastructuren onderling gaan samenwerken, moeten TenneT en Gasunie steeds meer data uitwisselen. Ook met partijen die de nieuwe warmtenetten gaan aanleggen, die ervoor zorgen dat we straks geen aardgas meer nodig hebben voor verwarming. "MONDAINE maakt het gemakkelijker om deze verschillende soorten energiedata te koppelen,” denkt van Daalen.

Betaalbaarheid van energie

Van Daalen denkt – en hoopt – dat een meer integrale blik kan voorkomen dat we op specifieke onderdelen van ons energiesysteem gaan optimaliseren en onvoldoende rekening houden met de ruimtelijke impact en betaalbaarheid van bepaalde keuzen op lange termijn. Bij de transitie naar duurzame energie komt volgens Van Daalen meer kijken dan alleen het bouwen van opwek-installaties, zoals windmolen- of zonneparken.

“Het eenzijdig inzetten op meer duurzame opwek middels de bekende SDE-subsidie, zonder geografische analyse rondom de te plaatsen windturbines en zonnevelden, heeft in het verleden tot suboptimale en dure aansluitingen op het elektriciteitsnet gezorgd. Je moet heel goed weten hoeveel energie je wanneer opwekt en wat je daar vervolgens mee kan doen op welke plek. Wil je windenergie omzetten in gas of warmte, dan moet je ook nadenken over waar je dat gas vervolgens kostenefficiënt kunt opslaan, of waar je warmte lokaal in de directe omgeving kwijt kunt. Er wordt nu vaak nog te monodisciplinair naar dit energievraagstukken gekeken.”

MONDAINE moet allerlei energiebedrijven helpen om integraal te kijken naar verschillende soorten energie-data, zodat slimmer kan worden omgegaan met energieconversie en energiebuffers in relatie tot de verschillende bestaande, nieuwe en uit te breiden energie-netwerken. Van Daalen: “Als we in Nederland een goede koppeling weten te maken tussen de verschillende energie-rekenmodellen die er nu zijn, dan hebben de wereld hier echt iets in te bieden.”

Lees ook: De 'quick-win'-mogelijkheden van de energietransitie

Bron: MONDAINE | Beeld: Adobe Stock