Wel kant-en-klare verduurzamingsplannen op de plank hebben liggen, maar daar voorlopig weinig mee kunnen. Dat lot treft een groot deel van de zogeheten Cluster-6 bedrijven in ons land. Het gaat onder meer om glasfabrieken, baksteenproducenten en grote partijen die voedingsmiddelen, papier en karton maken. Driekwart van hen krijgt voorlopig geen zwaardere netaansluiting, blijkt uit onderzoek. Met als gevolg? Vertraging van de CO2-reductiedoelen. En dat is nog niet alles. Het betekent ook dat deze spelers langer aangewezen zijn op fossiele brandstoffen uit het buitenland. Maar die leggen nu juist een grote druk op hun businesscase.
Veel energie-intensieve industrie
Hoe zijn we hier beland? En - net zo belangrijk - wat valt er tegen te doen? Die vragen stellen we aan Jan Vos, bestuursvoorzitter van NedZero, de branchevereniging voor windenergie. Daarnaast is hij bestuurslid van VNO-NCW en vicevoorzitter van de NVDE, de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie.
“In Nederland hebben we ruim een halve eeuw enorm kunnen profiteren van de gasbel in Groningen. Daardoor hebben we hier veel energie-intensieve industrie. Nu we dat gas niet meer uit de grond kunnen halen, zijn we aangewezen op de import van fossiele brandstoffen. Tot 2022 kwamen die voornamelijk uit Rusland en dat was nog relatief goedkoop. Nu importeren we LNG uit Qatar en de Verenigde Staten, verhoudingsgewijs een stuk duurder. Als Europees continent hadden we altijd al te maken met energieprijzen die 20 tot 30 procent hoger lagen en dat verschil is de laatste twee jaar alleen maar groter geworden. Energie bepaalt voor een groot deel de kostprijs van industriële bedrijven. Die kunnen als gevolg van deze ontwikkeling nog maar amper concurreren met spelers die op andere continenten actief zijn.”
Maar dat kunnen we toch oplossen door de transitie naar duurzame energie?
“Absoluut! Maar daarvoor heb je wel een aantal randvoorwaarden nodig. In een land als Noorwegen, met al z'n hoogteverschillen, kun je goedkope energie opwekken met waterkracht. Turkije heeft dat natuurlijk voordeel met geothermie en landen als Spanje en Portugal met zonne-energie. In Nederland zelf spelen al die voordelen niet. Ja, het waait hier vaak, maar we zijn een dichtbevolkt landje met mensen die liever niet naar hoge turbines kijken. Vier jaar geleden oordeelde de Raad van State dat er nieuwe normen moeten komen voor windmolens op land. De overheid blijft een beslissing daarover maar uitstellen, waardoor deze hele markt nu volledig op z'n gat ligt. Wat we wel hebben is de Noordzee, dé plek waar we op grote schaal elektriciteit kunnen winnen. Als je alle plannen meerekent, kunnen we na 2030 zeker driekwart van Nederland op deze manier van stroom voorzien. Het gaat om 120 GW, te vergelijken met het vermogen van ruim 100 kolencentrales.”
Industrie onder de loep
Veel industriële processen in Nederland draaien nu nog grotendeels op olie, gas en (een beetje) kolen.
Ongeveer 90 procent van die processen kunnen worden geëlektrificeerd.
De industrie is nu nog verantwoordelijk voor bijna een derde van de CO2-uitstoot in ons land.
Het doel is om die uitstoot in 2030 met 67 procent te hebben teruggebracht ten opzichte van 1990.
Het Planbureau voor de Leefomgeving kwam in oktober met een rapport naar buiten waaruit blijkt dat deze doelen waarschijnlijk niet gehaald worden.
De businesscase kan niet uit
Eind goed al goed, zou je denken. Maar hiermee is het hele verhaal nog niet verteld. Het opvoeren van die energieproductie op de Noordzee gaat momenteel namelijk niet van een leien dakje. In Nederland konden recente aanbestedingen op veel minder belangstelling rekenen dan eerder. Belangrijkste oorzaak? Vos wijst op het overheidsbeleid. Die maakt de productie van stroom op de Noordzee onnodig duur.
“Het aanleggen van zo'n offshore windpark kost miljarden euro's. Een producent moet dat geld in twintig tot dertig jaar terugverdienen. In de huidige omstandigheden zijn de marges te klein. Dit heeft een aantal oorzaken. Zo wordt de prijs van stroom bepaald door de laatste productiefactor in de keten, in dit geval de gascentrale. Komt er meer duurzame stroom, dan wordt de prijs van gas relatief hoger. De centrale kan namelijk minder lang draaien. Dit prijsmechanisme zou de overheid eigenlijk moeten ontkoppelen, zoals men in Duitsland bijvoorbeeld al gedaan heeft.”
Speelt ook de opgelopen inflatie een rol? Daardoor zijn de investering van windenergie op zee snel opgelopen.
“Dat klopt. Bovendien hebben we nog steeds te maken met een verstoring in de supply chain, als gevolg van de coronacrisis. Die galmt in deze sector heel lang na, omdat je goederen vaak al vijf, zes of zelfs zeven jaar van tevoren inkoopt. Verder hebben we veel last van de rentestijging. Dit zijn kapitaalintensieve projecten, waardoor de rente enorme invloed heeft op de businesscase. En wat je ook niet moet vergeten is dat op veel meer plekken in de wereld offshore windparken worden gebouwd. De capaciteit van het materiaal is beperkt, wat de prijs verder omhoog stuwt.”
Je bent ook kritisch op het invoedingstarief dat de netbeheerders willen invoeren.
“Dit betekent dat we moeten gaan betalen om de duurzame stroom van windmolen op zee in het elektriciteitsnet te krijgen. Dat gebeurde tot nu toe nooit. Daardoor wordt het voor partijen nóg moeilijker om hun businesscase rond te krijgen en lopen nieuwe projecten vertraging op. Mijn oproep aan de beleidsmakers in Den Haag? Wimpel de investeringen aan het elektriciteitsnet niet af op de industrie en de bouwers van windmolenparken. En - heel belangrijk - houd de wetgeving eenvoudig. Het plaatsen van een turbine op zee, die net zo hoog is als de Eiffeltoren is al ingewikkeld genoeg.”
Lees ook:
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
