Aan het woord is Ineke van Gent, burgemeester van Schiermonnikoog en woordvoerder Duurzame Wadden. Toen de Waddeneilanden-besturen in september 2007 het ambitiemanifest ‘Waddeneilanden, de energieke toekomst’ tekenden, was zij nog geen burgemeester. Over het halen van de waterambitie is zij kort: Schiermonnikoog was al zelfvoorzienend, vanwege een zoetwaterbel onder het eiland, de andere eilanden zijn nog steeds afhankelijk van de waterleidingen vanaf de wal. Op het gebied van energie is er wel het een en ander gebeurd. Maar zelfvoorzienend? “Daar zijn we nog niet, maar we werken daar hard aan”, aldus Van Gent.
Heel teleurgesteld komt de burgemeester van Schiermonnikoog niet over: “Het was een hele ambitieuze doelstelling”, legt zij uit. Van Gent wil wel graag dat de Waddeneilanden in de toekomst zelfvoorzienend zijn, maar hoogdravende ambities zal ze niet snel uitspreken. “Als je de doelen te hoog stelt, dan kan dat weleens teleurstelling opleveren wanneer je ze niet meteen haalt.” Zij is meer van het “realistische stappen zetten.” Een vergezicht om naar toe te werken, vindt zij wel prettig. Voor haar is dat hetzelfde vergezicht als het doel dat de Waddeneilanden in 2007 voor zich zagen: zelfvoorzienend zijn. “Het allermooiste zou het natuurlijk zijn als je de energie die opgewekt wordt op de eilanden ook weer op de eilanden gebruikt.”
Deens eiland als inspiratie
“Ik heb zelf altijd het Deense eiland Samsø als inspiratie”, vertelt Van Gent. Daar wordt 100 procent van de elektriciteit die het eiland gebruikt ter plaatse opgewekt. Met de verduurzaming van de warmtevoorziening en elektrisch rijden is het eiland ook erg ver.
Waarom lukte Samsø wel, wat de Nederlandse Waddeneilanden tot nog toe niet lukt? Dat heeft verschillende redenen, weet Van Gent. Zo werkt Samsø grotendeels op windenergie, wat voor de Nederlandse Waddeneilanden (nog) geen optie is, gezien de regelgeving van de provincie. Daarnaast levert Samsø het overschot aan hernieuwbare energie aan het vasteland. Dat vraagt om dure kabelinvesteringen waar de Waddeneilanden bijvoorbeeld de hulp van netbeheerders voor nodig hebben. De Waddeneilanden blijven daarover in gesprek. Ook over de andere mogelijkheid denken zij na: lokale energieopslag. “Dat moet nog wel verder doorontwikkeld worden. En dan is het altijd de vraag: is het dan geschikt om dat hier te doen?”
De Waddeneilanden tonen aan dat er meer voor nodig is dan ambitie om duurzame doelen te halen. De juiste infrastructuur, technieken, schaalgrootte, investeringen, samenwerking: het speelt allemaal mee. De stand van zaken op de Waddeneilanden levert een realistisch beeld op: de transitie naar een duurzame samenleving is niet zonder hobbels en vergt de nodige investeringen.
Duurzame ambities Waddeneilanden in de praktijk
Dat de Waddeneilanden nog niet zelfvoorzienend zijn, betekent niet dat er niets is gebeurd sinds 2007. Zo liggen er zonneparken op verschillende eilanden en gaan bewoners aan de slag met isolatie en zonnepanelen. Daarnaast zijn boeren bezig met verduurzamen en het bevorderen van biodiversiteit. Verder adviseren de gemeenten eilanders en gasten hoe je (vakantie-)huizen kan isoleren en verduurzamen. “Verder zetten wij ook een heleboel stappen als het gaat om het stimuleren van elektrisch vervoer op de eilanden”, zegt Van Gent. Zo rijden er elektrische bussen en ook (elektrische) deelmobiliteit wordt gestimuleerd.
Bekijk onderstaande infographic voor een overzicht van duurzame projecten op de Waddeneilanden:
Van Gent merkt dat ondernemers op Schiermonnikoog al vaker overstappen op elektrisch rijden. “Het is ook een soort win-win hè, want je kunt nu prima tweedehands een elektrische auto kopen. En in het gebruik is het gewoon veel voordeliger dan wanneer je op fossiele brandstoffen rijdt.”
Van Gent kan het weten, want sinds twee weken is ze de trotse eigenaar van een elektrische auto. Veel gereden heeft ze nog niet. “Wij wonen hier natuurlijk op een autoluw eiland.” Zij gebruikt de auto daarom vooral aan de wal, maar ze beveelt het elektrisch rijden nu al aan. “Ik vind het heel lekker rijden”, aldus de burgemeester.
‘Practice what you preach’
Van Gent kan zich wel vinden in de slogan ‘practice what you preach’. Hoewel ze er in één adem aan toevoegt dat niemand perfect is. Het past bij de manier waarop zij de eilanders omschrijft. “Het zijn realistische mensen die in een prachtige omgeving leven en begaan zijn met de natuur en het milieu.” Het sluit aan bij de mentaliteit van eilanders om zelfvoorzienend te willen zijn en goed voor hun omgeving te willen zorgen. “Dit is een gebied waar we heel zuinig op moeten zijn.”
Ondanks de positieve houding van de eilanders ten opzichte van zelfvoorzienendheid, blijft het betrekken van bewoners cruciaal voor het succesvol afronden van duurzame projecten. “Je moet ze daar van meet af aan, op een heel goede manier, bij betrekken. En laten participeren”, benadrukt Van Gent. Dat laatste is nog iets waarin zij Samsø als voorbeeld ziet. Daar profiteren de bewoners door middel van een coöperatieve structuur direct van de windmolens. Maar ook buureiland Ameland doet het volgens Van Gent goed door van onderop inspraak te organiseren. “Daar zijn wij nu ook mee bezig”, zegt zij over Schiermonnikoog. “Samen met de bewoners gaan we verduurzamen, draagvlak is cruciaal.”
Heel Nederland zelfvoorzienend
“Uiteindelijk moet en wil iedereen zelfvoorzienend worden”, stelt Van Gent. Heel Nederland moet aan het Klimaatakkoord voldoen en van het aardgas af. Van Gent lijkt het interessant om dat op kleine schaal op de eilanden uit te proberen alvorens het op grote schaal uit te werken. Als goed afgebakende gebieden lenen eilanden zich uitstekend voor experimenten en proefprojecten die zich op grote schaal nog moeten bewijzen. Tegelijkertijd wil zij ervoor waken dat de projecten niet te experimenteel zijn en te weinig op de korte termijn opleveren.
Leerlingen van het voortgezet onderwijs doen een adviesopdracht voor de gemeente Ameland over duurzaam wonen
Een aantal opvallende projecten die al lopen of nog op de rol staan zijn bijvoorbeeld: energieopwekking met behulp van golfkracht, de ontwikkeling van een bio-vergister voor het opwekken van groen gas en de aanleg van een zonnepark voor waterstofproductie. Deze technieken kunnen een bijdrage leveren aan de ambities van de eilanders. Maar zelfvoorzienend zijn, gaat niet meer in 2020 gebeuren. Nu het einde van het jaar nadert en de ambities niet zijn gehaald, gaan de eilanders echter niet bij de pakken neerzitten. “We laten ons ook niet gek maken door een jaartal.”
Met de lessen die ze de afgelopen jaren leerden, gaan ze nu verder. “We zijn nog steeds ambitieus en werken gestaag door”, vertelt Van Gent. Zo willen de Waddeneilanden kijken hoe de vele losse projecten aan elkaar te koppelen zijn. En als eilanden willen ze gezamenlijk schaalgrootte bereiken. Wanneer de Waddeneilanden zelfvoorzienend zijn? Dat blijft nog afwachten. Een nieuwe einddatum wil Van Gent niet noemen. “Dat doe ik niet, maar hoe eerder hoe beter.”
Lees ook: Windturbines langs de A16: “Iedereen doet mee, maar niemand wordt rijk”
Hoofdafbeelding: Zonnepark Ameland
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
