“Verduurzaming is een uitdaging in onze sector”, zegt Jasper Meijer, bouwdirecteur Nieuw Amphia. “Vooral als het gaat om energieverbruik. Dat is heel hoog, met name door de grote hoeveelheid apparatuur. Die apparatuur genereert veel warmte, waardoor de behoefte aan koeling ook nog eens heel hoog is.”
Johan van Baardwijk, markt directeur healthcare bij Engie, ziet die uitdaging juist als een kans. Engie is één van de partijen van bouwconsortium FourCare, dat de bouw van het ziekenhuis realiseerde. De technisch dienstverlener ziet de zorgsector als de ideale omgeving om nieuwe innovaties uit te rollen. De technische eisen zijn hoog: drukverschillen tussen ruimtes om besmetting te voorkomen, aan- en afvoer van medische gassen, verschillende soorten water van normaal tot hard tot gedemineraliseerd. “Als we hier dingen voor elkaar krijgen, dan kunnen we dat heel gemakkelijk kopiëren naar andere sectoren. Andersom is dat veel lastiger”, stelt Van Baardwijk.
Minstens 5 procent van de totale CO2-uitstoot van Nederland wordt veroorzaakt door de zorg
Duurzaamheid in de zorg
De urgentie van duurzaamheid is duidelijk: minstens 5 procent van de totale CO2-uitstoot van Nederland wordt veroorzaakt door de zorg. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) werkt de komende jaren samen met de zorgsector aan CO2-reductie, circulair inkopen, het verminderen van medicijnresten in water en een gezondheidsbevorderende omgeving.
Met name op het gebied van CO2-reductie zet Nieuw Amphia daarin een grote stap vooruit. De focus ligt daarbij op het verduurzamen van de energievoorziening. Het ziekenhuis vult gemiddeld 85 procent van de energiebehoefte in met duurzame energie uit warmte- en koude-opslag (WKO). Hierbij wordt de temperatuur van het grondwater gebruikt om het gebouw te verwarmen of juist te koelen. Dat zorgt voor een CO2-reductie van 80 procent ten opzichte van het bestaande gebouw.
Bovendien is het mogelijk om delen van het aangrenzende bestaande ziekenhuis te koppelen aan de energiecentrale in de nieuwbouw. De overcapaciteit van de warmteopwekking kan dan gebruikt worden voor het verwarmen van het bestaande gebouw. “Een kans voor verdere verduurzaming van het ziekenhuis in de toekomst”, zegt Van Baardwijk.
Lees ook: Engie onderzoekt haalbaarheid warmte- en koude-opslag in Drenthe
EPC-norm
In een Green Deal met de gemeente Breda committeert het Amphia Ziekenhuis zich samen met andere lokale zorginstellingen aan plannen op het gebied van duurzaamheid. Bijvoorbeeld zuinig en slim omgaan met water, energie, voedsel, afval en medicijnen.
Een concrete uitdaging voor verduurzaming van ziekenhuizen is de EPC-norm (Energie Prestatie Coëfficient, red.). “Die is voor ziekenhuizen hetzelfde als voor andere gebouwen. Wij moeten dus ook net zo goed isoleren als woningen of kantoren. Alleen doordat onze apparatuur zoveel warmte creëert, hebben we ook heel veel koeling nodig. Ook dat heeft zijn weerslag op de EPC”, legt Meijer uit.
In een lokale Green Deal werkt gemeente Breda samen met lokale zorginstellingen aan verduurzaming. Onderdeel daarvan is ook het aankaarten van dit soort uitdagingen bij de overheid. “Door dat gezamenlijk aan te pakken heb je veel meer slagkracht. Bovendien leidt de Green Deal ook tot samenwerking op andere thema’s. “Wij hebben bijvoorbeeld samen met onze buren, Avans Hogeschool, een rookvrije zone aangelegd”, zegt Meijer.
Gezondheidsbevorderende omgeving
Naast een duurzaam gebouw richt Nieuw Amphia zich op gepersonaliseerde zorg. “Patiënten moeten zo min mogelijk het gevoel hebben dat ze in het ziekenhuis zijn. We willen een gezondheidsbevorderende omgeving voor hen creëren”, zegt Meijer. Daarom heeft het ziekenhuis 572 eenpersoonskamers. Dit zorgt voor rust, comfort en privacy, waardoor patiënten bijvoorbeeld minder snel in een delier raken. Daarnaast zorgt de betere hygiëne in eenpersoonskamers voor hogere infectiepreventie.
Kleine technische aanpassingen kunnen patiënten bovendien aanzienlijk meer comfort bieden. “Patiënten gaven bijvoorbeeld aan dat zij last hadden van het plafondlicht in de gangen. Dat scheen recht in hun ogen wanneer zij liggend vervoerd werden. Daarom hebben we gebruik gemaakt van vloeiende lichtlijnen langs de zijkanten van de plafonds in de gangen. Een simpele oplossing met een groot effect”, vertelt Van Baardwijk.
Foto: Een gang onder het ziekenhuis maakt het makkelijker om patiënten snel en veilig te verplaatsen. Ook zorgt dit voor meer rust in de gangen, wat bijdraagt aan een gezondheidsbevorderende omgeving.
Ook de wensen van medewerkers waren belangrijk voor het ziekenhuis. “Artsen die de hele dag op de OK staan, hadden er soms last van dat er geen natuurlijk licht binnenkwam. Daardoor kregen zij niets mee van het dagritme. Daarom hebben we overal in het ziekenhuis gezorgd dat er daglicht binnenkomt. Zelfs in de OK’s”, zegt Van Baardwijk.
Lees ook: Zorgsector verduurzaamt door inzamelvat van gerecycled plastic voor specifiek ziekenhuisafval
Van wensen naar concrete plannen
Alle partijen in het bouwconsortium FourCare hadden ervaring met het bouwen van ziekenhuizen. “Nederland loopt daarin echt voorop. Niet alleen qua zorgsysteem, ook op het gebied van techniek en bouw van ziekenhuizen”, stelt Meijer trots. “Vanuit heel Europa is er interesse in ons ziekenhuis, we hebben zelfs al bezoek gehad uit Zwitserland.”
De uitdaging van samenwerken met zoveel partijen is volgens Van Baardwijk het vertalen van de wensen van het ziekenhuis naar concrete plannen. “Het Amphia zocht naar een balans tussen efficiënt en duurzaam bouwen en gepersonaliseerde zorg. Gedeelde badkamers zijn bijvoorbeeld veel efficiënter en goedkoper dan persoonlijke sanitairvoorzieningen in de kamers. Toch hebben we daar niet voor gekozen, omdat veiligheid, hygiëne en privacy bovenaan staan.”
Innovatie in samenwerking
Bijzonder aan het bouwproces van Nieuw Amphia is dat FourCare binnen het budget is gebleven en de bouwtermijn nauwelijks is overschreden. “Ik denk dat dit komt doordat we hebben gefunctioneerd als één organisatie, met universele werkkleding en een gezamenlijke keet. Daardoor konden we snel knopen doorhakken over wijzigingen in het bouwproces”, verklaart Van Baardwijk.
Er zijn dan ook concrete plannen om door te gaan met FourCare. Inmiddels ligt er een concreet voorstel om het Radboud UMC in Nijmegen aan te pakken. Van Baardwijk: “De grootste innovatie zit niet op het technische vlak, maar in de samenwerking.”
Lees ook: Modulair bouwen in de zorg: "Cliënten merken niet dat zij in een tijdelijk gebouw zitten"
Hoofdbeeld: Amphia | In tekst beeld: Ingrid Clauwaert
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
