De energiemarkt is toe aan fundamentele vernieuwing. Interview met René Raaijmakers, CEO van Groendus

Sinds de gasproductie in Groningen is stopgezet zijn de prijzen voor aardgas flink gestegen. Dat brengt kleinere energieleveranciers in Nederland in de problemen, schrijft het FD maandag. Zij hebben de energie verkocht tegen een lagere prijs dan waarvoor ze het nu moeten inkopen en dreigen nu failliet te gaan.

Ouderwetse energiemarkt

Het zijn stuiptrekkingen van een ouderwetse energiemarkt die nodig aan vernieuwing toe is, vindt René Raaijmakers, CEO van Groendus. Het bedrijf dat sinds maart dit jaar actief is, heeft de ambitie om de energiemarkt fundamenteel te veranderen. “Duurzame energie heeft geen last van fluctuerende grondstofprijzen - zon en wind zijn immers gratis. Als we inzetten op gelijktijdigheid in gebruik, dan houden we prijsfluctuaties in de hand en blijven bedrijven in controle over hun energierekening.”

Die gelijktijdigheid houdt in dat bedrijven vooral elektriciteit gebruiken op het moment dat die geproduceerd wordt. Maar dat klinkt gemakkelijker dan het is. “Als je zon en wind wil volgen moet je nadenken voordat je het gebruikt”, zegt Raaijmakers. Sinds 2020 staat hij als CEO aan het hoofd van het nieuwe energiebedrijf. Aan hem de schone taak om de zes bedrijven waaruit Groendus is samengesteld, om te vormen tot wat hij ‘het energiebedrijf 2.0’ noemt.

Wil je meer weten over de strategie van Groendus? Topman Jeroen de Haas legt het hier uit.

Compleet anders

“De energietransitie is een van de grootste veranderingen van onze tijd”, zegt Raaijmakers. Het oude systeem was volledig vraag gestuurd. De energiecentrale produceerde veel als de vraag toenam, en minder als de vraag afnam. Daarom was het goedkoper om ’s nachts de was te doen omdat de vraag naar stroom dan veel minder was en het aanbod dus goedkoper. Door de energietransitie wordt dat nu compleet anders. “Duurzame stroom is weersafhankelijk, volatiel en aanbod gestuurd. We zullen ons als afnemers dus moeten aanpassen aan het aanbod.”

Want als we dat niet doen gaat het mis. Het komt nu al steeds vaker voor dat het elektriciteitsnet de aanvoer van duurzame stroom niet kan verstouwen. Er is dan te weinig vraag op het moment dat de elektriciteit het net op gaat. Netbeheerders willen dat voorkomen door in gebieden in Nederland duurzame opwek te verbieden. Dat geldt al voor best veel regio’s in Nederland, vooral in het Noorden en Zuidoosten van Nederland. Ook worden de prijzen bij pieken negatief. De afnemer krijgt dan geld toe als hij duurzame stroom afneemt en de producent moet bijbetalen. Windmolens worden daardoor stilgezet en zonneparken afgeschakeld.

Tegelijkertijd biedt het overschot aan duurzame stroom geen oplossing voor energiebehoefte op momenten dat de zon niet schijnt en het ook niet waait. Dan is de afhankelijkheid van fossiele bronnen nog groot, zoals nu pijnlijk zichtbaar wordt door de gestegen prijzen voor gas en daaraan gekoppeld voor elektriciteit.

Lastige klus

Met de toename van duurzame opwek worden op dit moment vooral de pieken en dalen in stroomproductie vergroot, met bijbehorende prijzen voor elektriciteit. “Dat is een rem op de energietransitie, dus dat moeten we voorkomen”, zegt Raaijmakers. Daarom wil Groendus sturen op gelijktijdigheid. Dat betekent dat bedrijven die in zee gaan met Groendus, moeten nadenken over hun energieplanning. Over wanneer en hoeveel stroom ze verbruiken en of ze daarin kunnen schuiven.

Een voorbeeld waar dat al kan gebeuren in plaats en tijd is bij ‘big-tech’-bedrijven zoals Google. Deze organisaties hebben over de hele wereld datacenters staan. De organisatie kan zijn data daarheen sturen waar volop wind- en zonne-energie is zodat ze daar zoveel mogelijk gebruik van kan maken voor ‘groene’ processing.

Maar niet ieder bedrijf heeft zo’n mogelijkheid. “Verduurzamen is vaak een lastige klus”, zegt Raaijmakers. “En voor iedere onderneming weer anders. Er komt veel bij kijken en voor elke stap zijn talloze aanbieders. Voor energiebesparing, voor het leveren van zonnepanelen, voor het meten van energiedata, voor de opslag van energie en voor het verhandelen van stroom. Groendus brengt dit bij elkaar onder één dak.”

Garanties van Oorsprong

Omdat Groendus gevormd is uit zes bedrijven die ieder een onderdeel van dat verduurzamingsproces als kerntaak hebben, heeft de onderneming het voordeel dat het bedrijven bij alle stappen kan helpen. “We leveren de spullen zoals zonnepanelen, laadpalen, batterijen en energiemeters, maar bieden ook het inzicht, we zorgen dat de data die je krijgt klopt en dat je snapt wat je ziet. Hoe je kan energie besparen, waar lekt energie weg.”

Het mooiste is als je zoveel mogelijk zelf kunt opwekken. Maar hoe hard je ook je best doet, helemaal zelfvoorzienend worden als bedrijf is lastig, zo niet onmogelijk. De meeste ondernemingen moeten dan ook stroom inkopen. Die ingekochte stroom wordt dan ‘verduurzaamd’ door middel van garanties van oorsprong, GVO’s. “Daarmee wordt grijze stroom groen gemaakt”, zegt Raaijmakers. “Dat systeem heeft een mooie functie gehad om meer groene opwekkracht te creëren, maar nu moeten we echt de volgende stap maken.” Tussen de GVO-opwek en feitelijke afname van de elektriciteit kan zomaar een jaar zitten. “Wij willen naar GVO’s van een uur of een kwartier oud en dat moet toe naar minuut of seconde nauwkeurig: gelijktijdig dus.”

Benieuwd hoe GVO’s werken? Lees het in dit artikel.

Airbnb

Volgens Raaijmakers is stroom alleen echt duurzaam als het direct nadat het is opgewekt ook wordt afgenomen of opgeslagen. “We gaan toe naar een data-gestuurde energie-economie. Dat wil zeggen dat door middel van data de vraag op het aanbod wordt afgestemd.” Groendus leest daarvoor via 4G de slimme meters bij zijn klanten uit en gebruikt die data voor zijn virtuele marktplaats. Daar koppelen ze de vraag naar duurzame stroom op uurlijkse gelijktijdigheid aan het aanbod.

“Je kan het vergelijken met Airbnb”, zegt Raaijmakers. Producenten en afnemers kunnen voorkeuren aangeven voor bijvoorbeeld zon of wind, een bepaalde afstand, vanaf wanneer de stroom moet worden geleverd en worden volautomatisch aan elkaar gekoppeld. Het algoritme berekent dan de mate van gelijktijdigheid die tussen de afnemer en de producent gehaald kan worden.

Ook kan de afnemer via de energiemarktplaats afspraken maken met een producent over een minimale en een maximale prijs voor de stroom. En wie zijn stroomafname afstemt op het aanbod krijgt hierdoor een betere prijs. Groendus is hierbij geen traditionele energieleverancier en verdient dus niet met de verkoop van elektriciteit zelf. Het bedrijf verdient aan de abonnementen die ze afsluiten met de gebruikers van de marktplaats.

Energieverbruik verschuiven

Groendus levert al verschillende energie diensten aan ruim 5.000 bedrijven, met ruim 42.000 aansluitingen. Sinds de start van de energiemarktplaats in maart dit jaar zijn er inmiddels ruim 100 bedrijven actief. Het hoogste percentage van gelijktijdigheid dat via de marktplaats is bereikt is 80 procent. De overige 20 procent wordt nog automatisch door de marktplaats ingekocht op de reguliere energiemarkt.

Om dat laatste grijze percentage zo klein mogelijk te krijgen, kijkt Groendus op welke manier er gesleuteld kan worden aan de vraag. Bijvoorbeeld door energie-intensieve activiteiten te verschuiven van de nacht naar overdag als er volop zon en wind is. Ook kan het overgebleven deel gedekt worden door energie die op andere momenten over is, op te slaan in batterijen of via lange-termijn-opslag zoals via waterstof. Maar 80 procent is een mooi begin, vindt Raaijmakers. “Het is het meest donkergroen dat we op dit moment kunnen zijn.”