Natuurlijk was 2020 het jaar van de rekening van vleermuizendelicatessevlees. Het was vernietigend voor zo’n 1,3 miljoen levens, een veelvoud aan gezonde levens en decennia aan economische vooruitgang. Door de mondiale verwevenheid werd de rekening van de vleesmarkt in Wuhan gedeeld met de rest van de wereld.
Toch was 2020 ook een historisch jaar voor Echte Prijzen. Zowel de eerste winkel, als de eerste supermarkt ter wereld met Echte Prijzen werd geopend. Hier wordt onder meer betaald voor herstel en compensatie van water, klimaat, biodiversiteit en armoede. Een espresso in de Jordaan kost zo geen €3.00, maar €3.04. Een kilo bloemkool uit Nederland geen € 2,50, maar € 2,78. En een kilo bananen gaat van €2,79 naar €2,94. Deze doorbraak staat niet op zichzelf en is onderdeel van een grotere trend.
De markt wacht niet op regels vanuit Europa; een aantal bedrijven gaat er zelf al mee aan de slag. Tegelijkertijd zal regelgeving versnellen, omdat het maatschappelijk draagvlak zichtbaar wordt. Zeven belangrijke ontwikkelingen maken de opmars van Echte Prijzen in 2021 onvermijdelijk:
1. Kosten voor eigen rekening
De maatschappelijke kosten van bedrijven zijn directer voor eigen rekening. Dit komt onder meer door de schaarste van grondstoffen, weerschade en conflict. De Nederlandse Bank becijferde dat 36 procent van de 1.500 miljard euro van banken en pensioenfondsen afhankelijk is van de natuur (2020). De bij is als bestuiver alleen al goed voor 28 miljard aan economische waarde.
2. Groeiende verwachtingen
De groep mensen die verwacht dat bedrijven handelen naar de waarheid, groeit. Millennials en Generatie Z maken niet alleen meer dan 50 procent van de wereldpopulatie uit, de oudsten komen als dertigplussers aan de knoppen. Ze zijn ‘digital native’, opgegroeid in de informatiesamenleving, en hebben (hun eigen) massamedia onder hun vingertoppen. Ze claimen hun recht op transparantie. McKinsey noemt de generatie niet voor niets de ‘True Gen’.
2020 was ook het jaar van de Black Lives Matters beweging, de afrekening voor #MeToo en de verkiezing van Biden en Harris ten koste van Trump. Dit zal leiden tot onomkeerbare verwachting voor bedrijven ten aanzien van inclusie, diversiteit, klimaat en andere maatschappelijke kosten.
In Nederland waren er 50.000 consumenten die minister Schouten in een petitie vroegen om een True Price voor vlees, waarop de minister met de sector zocht naar afspraken.
3. Meer zelfregulering
Er komt een verdere proliferatie van zelfreguleringssystemen, zoals certificaten, benchmarks voor prestaties op het gebied van milieu, sociaal en governance, en daarnaast zullen er convenanten worden gesloten en zullen maatschappelijke jaarrekeningen een groei doormaken.
In 2016 telde London School of Economics al meer dan 150 raamwerken om impact te meten. Er zijn tientallen ESG rating bureaus en banken. Honderden systemen voor duurzaamheidsrapportage, consumentencertificering.
Fairtrade heeft een referentieprijs geïntroduceerd voor cacao uit westelijk Afrika – boven een minimumprijs. En Ghana en Ivoorkust vragen handelaren een leefbaar inkomen te respecteren. En na Albert Heijn, hebben ook Lidl en Ben & Jerry’s zich gecommitteerd aan een leefbaar inkomen voor cacaoboeren voor (huismerk) chocolade. Tot slot nemen bedrijven en banken zelf tientallen initiatieven om hun invloed en afhankelijkheid van hun omgeving te meten en te waarderen. Zo streven Nederlandse banken naar de meting van leefbaar inkomen en biodiversiteit. En banken en netwerkorganisaties werken (mondiaal) aan hun maatschappelijke jaarrekeningen.
4. Transformatierisico's
Snel veranderende instituties zorgen voor zogenaamde transformatierisico’s voor marktspelers, via regelgeving met boetes, belasting en emissiehandelssystemen. Als wereldleiders zich houden aan de door hen zelf geformuleerde VN Sustainable Development Goals voor 2030 (SDG’s) en het Klimaatakkoord van Parijs, dan is een gigantische versnelling van regelgeving onvermijdelijk. De Nederlandsche bank voorziet zo honderden miljarden reputatie- en regelgevingsrisico’s voor bedrijven, banken en pensioenfondsen.
Zo is er een groeiende beweging voor belasting op milieukosten. De Wereldbank telde al tientallen emissiehandelssystemen mondiaal. De belasting op onttrokken waarde in plaats van de toegevoegde waarde arbeid (Ex-Tax) krijgt meer momentum. Ook op sociaal gebied zijn er voorbeelden, zoals het verbod op import van mensenrechtenschendingen in handelsketens in het VK en de VS. In Nederland is dit jaar de Zorgplicht Kinderarbeid aangenomen en wordt strikter bedrijfswetgeving tegen mensenrechtenschendingen verkend in de EU.
Ook heeft de Autoriteit Consument en Markt (ACM) True Pricing opgenomen in haar (concept) leidraden voor duurzaamheid en productclaims, wat sectorafspraken op basis van maatschappelijke kosten vergemakkelijkt.
Onderliggende drijfveer is dat deze normen al lang vastgelegd zijn in internationale afspraken via Mensenrechten Conventies, de Internationale Arbeidsorganisatie, biodiversiteitsregelgeving, de USO, en veel andere afspraken, maar de koppeling naar de markt ontbrak. De stikstofcrisis van dit jaar was exemplarisch voor dit mechanisme. Een burger vroeg de rechter simpelweg industriebeleid te toetsen aan de Europese Natura 2000 Richtlijnen en werd in het gelijk gesteld. Ondanks groeiende zorgen onder boeren over hun inkomenspositie en prijsdruk, hing hen aangescherpte regelgeving boven het hoofd. Hetzelfde gold eerder voor de klimaatzaak van Urgenda, waar door de rechter de mensenrechten aanhaalde.
5. De duurzame kapitaalstroom groeit
Er is een groeiend aanbod van kapitaal gericht op verduurzaming. Investeringen gericht op het verbeteren van ESG vertegenwoordigen 15% van het wereldwijd belegde vermogen (31 biljoen dollar). ESG is gebaseerd op kwalitatieve, niet-gestandaardiseerde meting. Impact investeringen, gemeten met betrouwbaarder impactgegevens, gaan naar 1 biljoen dollar in 2020 en wordt sinds 2016 elk jaar verdubbeld (Cohen 2020).
6. Overheden doen mee
Overheden meten zelf in toenemende mate hun natuurlijke en sociale impact. Zo was er dit jaar een schatting van het jaarlijkse verlies van natuurlijk kapitaal in de Nederlandse Rijksbegroting. En het kabinet legt rekenschap af voor de voortgang op de Duurzaamheidsdoelen. Internationaal is er een groeiende beweging onder ambtelijke statistici die werkt aan brede welvaartsindicatoren, zowel bij de VN als in comités als de Wellbeing Economies Group.
7. Versnelling door technologie
De exponentiele groei van technologie zorgt voor een versnelling van al deze trends. Dit bestaat deels uit het groeiend vermogen om gegevens te verzamelen (sensors, satellieten, sociale media), op te slaan en te verwerken (attributie, koppeling aan acties). Aan de andere kant geven sociale media mensen in toenemende mate een stem tegen onrecht. Deze trend zorgt ervoor dat de kosten van informatie exponentieel gedaald zijn.
Bewezen impact als resultaat
True Price laat nu zien dat ze voor honderden producten snel Echte Prijzen kan berekenen. Data-analisten van Impact Institute hebben inmiddels de maatschappelijke kosten van alle sectoren en landen in kaart gebracht. Dit jaar wordt de data zo fijnmazig en gedetailleerd, dat het de marktkapitalisatie van bedrijven kan verbeteren.
Dit wordt dé verandering waardoor bedrijven niet langer alleen wegkomen met goede voornemens in de vorm van purpose statements en wat duurzaamheidsprojecten. Ze zullen moeten en willen zorgen voor bewezen impact. Want, zoals de oud-CEO van Puma ooit zei toen hij een milieujaarrekening publiceerde: als je toch bloot gaat, kun je er maar beter goed uitzien.
Michel Scholte is directeur van True Price
Het Betoog
Change.inc waardeert de betrokkenheid van lezers en toekomstmakers zeer. Ook een opinieartikel aanleveren voor de rubriek ‘Het betoog’? Stuur de bijdrage naar hoofdredacteur Roy op het Veld: opinie@change.inc. Het artikel moet een wezenlijke bijdrage leveren aan het debat en iets toevoegen aan wat al eerder op Change.inc verschenen is. De redactie beslist over plaatsing.
schrijf je in voor de nieuwsbrief
Wil jij iedere ochtend rond 7 uur het laatste nieuws over duurzaamheid ontvangen? Dat kan!
Schrijf je nu in
