Kernenergie: Een risico of kansrijke energiebron?

Kernenergie is een controversieel onderwerp. Waar de zogenaamde anti-kernenergiebeweging vooral in de jaren ’70 en ’80 haar hoogtijdagen beleefde, lopen de meningen over het onderwerp altijd sterk uiteen.

Hoe werkt een kerncentrale?

Een kerncentrale zet warmte uit het splijtingsproces om in elektriciteit. Bij de splijting van uraniumatomen komt veel warmte vrij. Met behulp van deze warmte wordt het water opgewarmd. De stoom die hierdoor ontstaat, drijft op zijn beurt weer een turbine aan. De stroom die met een soortgelijke turbine in de kerncentrale in Borssele, de enige Nederlandse kerncentrale, wordt opwekt bedraagt zo’n 485 megawatt. Dat is genoeg om een stad zoals Amsterdam, inclusief Schiphol, volledig van energie te voorzien.

Voordelen kernenergie

Volgens Jan Leen Kloosterman, professor nuclear reactor physics bij TU Delft, is een groot voordeel van kernenergie dat het geen CO2 uitstoot. “Daarnaast kan het natuurlijk elektriciteit leveren op het moment dat je het nodig hebt,” zegt Kloosterman. “Het is een kwestie van intensiveren als je meer vermogen wilt en bijstellen als je minder nodig hebt”. Ook is het volgens de wetenschapper een groot voordeel dat je door kernenergie onafhankelijk bent van olie en gassen. “Als je kernenergie meeneemt, naast zon, wind en alle andere CO2-vrije mogelijkheden om elektriciteit op te wekken, vergroot je de diversiteit van je elektriciteitssysteem”.

Veiligheid kerncentrales

In de discussie over kernenergie worden vaak zorgen geuit over de veiligheid van kerncentrales. Kloosterman ziet echter geen gevaar in kernenergie. “Studies laten zien dat kernenergie veel veiliger is dan andere opties om energie op te wekken en dat er minder slachtoffers vallen.” De enige Nederlandse kerncentrale in Borssele is dan ook operationeel onder een belangrijke voorwaarde: De eigenaar is verplicht dat de kerncentrale tot de 25 procent veiligste technisch vergelijkbare vermogensreactoren in de Europese Unie, Verenigde Staten en Canada moet behoren. “Hiervoor zijn talloze veiligheidsmaatregelen getroffen voor zowel interne als externe bedreigingen.”

Maatregelen kerncentrale Borssele

Eén van die maatregelen is een uitgebreid veiligheidssysteem. Dat varieert van noodenergievoorzieningen en noodkoeling in geval van een ongeluk tot zelf opererende veiligheidssystemen. Zo kan de kerncentrale in Borssele tot twee weken zonder hulp van buitenaf veilig blijven functioneren. Ook is er aan mogelijk terrorismegevaar gedacht. De kerncentrale is beschermd tegen extreme explosies. In geval van een gijzeling gaat de kerncentrale automatisch in een veilige toestand.

Lees hier meer over de veiligheid bij de kerncentrale in Borssele.

Torenhoge bouwkosten

Door de hoge kosten en de lange bouwduur zijn kerncentrales bijna altijd door overheid gesubsidieerde projecten, vertelt Bart Strengers, beleidsonderzoeker klimaatverandering en biomassa bij het Planbureau voor Leefomgeving. “Je ziet dat alle kernenergieprojecten, zowel in Finland, Frankrijk als in het Verenigd Koninkrijk, qua kosten uit de hand lopen en veel hoger uitvallen dan oorspronkelijk was begroot”, zegt Strengers. “Daarbij komen ook hoge opbergkosten van radioactief afval en dure ontmantelingen van kerncentrales aan het eind van de levensduur.”

In een interview met het Algemeen Dagblad vertelt energieleverancier Eneco dat het bouwen van een kerncentrale gemiddeld zo’n tien miljard euro kost. “In Nederland is er geen verbod op het investeren in kernenergie,” zegt Strengers. “In feite kan iedereen een vergunning aanvragen om een kerncentrale te bouwen, maar dat gebeurt niet omdat investeerders er simpelweg geen brood in zien.”

Lees ook: ‘Kernenergie biedt geen oplossing voor huidige klimaatopgave’

Radioactief afval

Hoewel er tijdens het produceren van energie in een kerncentrale dus geen CO2 vrijkomt, is er wel een ander schadelijk restproduct: radioactief afval. “Het grote probleem van kernenergie is dat je radioactief afval overhoudt”, zegt Strengers.

Wanneer dit afval niet veilig wordt opgeborgen, is het zeer schadelijk voor mens en milieu. Om te voorkomen dat het afval naar buiten lekt, moet volgens Strengers de ondergrond uit een zeer stabiel gesteente bestaan. In een gesteente zoals graniet worden de veiligheidsrisico’s van het radioactief afval geminimaliseerd. “Het vinden van een geschikte en veilige locatie is dan ook erg lastig en kostbaar”, vertelt Strengers. Op dit moment wordt er in Finland een permanente opslag gebouwd waar radioactief afval kan worden opgeborgen.

Om het afval op een veilige manier op te slaan, maakt Covra, het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de tijdelijke opslag van radioactief afval in Nederland, gebruik van op afstand bestuurbare apparatuur en massieve muren van gewapend beton met een dikte van 1,7 meter. Een woordvoerder van Covra vertelt dat de opslagduur van hoog radioactief afval kan variëren van minstens honderd tot enkele duizenden jaren. Nadat het minimaal honderd jaar in een tijdelijke opslag in Borssele heeft gelegen, wordt het verplaatst naar een permanente opslag, zoals in Finland wordt gebouwd. Zodra het daar ligt opgeborgen, is er volgens Covra geen toeziende partij meer nodig.

Lees ook: Kolenverbod definitief: Eerste Kamer stemt voor

Ontwikkelingen in Thoriumreactoren

Kernenergie klinkt als een innovatieve manier van energie opwekken. Toch wordt er gebruik gemaakt van een uitputbare bron: uranium. Net zoals olie bevindt er zich een beperkte hoeveelheid uranium op deze aarde. Kloosterman ziet potentie in thoriumreactoren, een alternatief voor een uraniumreactor waarbij thorium als energiebron wordt gebruikt. “Er is ruim drie keer zo veel thorium dan uranium op aarde”, zegt Kloosterman.

Volgens professor is het grootste verschil dat we momenteel slechts één procent van het uranium kunnen gebruiken voor energieopwekking, terwijl een gesmoltenzoutreactor, het type thoriumreactor waar de TU Delft onderzoek naar doet, 100 procent van het thorium kan gebruiken voor energieopwekking. Bovendien kan een thoriumreactor volgens Kloosterman excelleren op gebied van veiligheid en duurzaamheid. “Bij gebruik van thorium hoef je het radioactief afval veel minder lang op te slaan”.

Diversiteit aan energiebronnen

Volgens Kloosterman heeft kernenergie zeker potentie. “Niets is risicoloos in onze maatschappij. Bovendien is Nederland op dit moment nog te afhankelijk van elektriciteit, en ik geloof niet in één silver bullet. Uiteindelijk is het van belang dat we CO2-vrij worden”, aldus de professor.

Strengers is terughoudender over het gebruik van kernenergie. Mits het aan alle voorwaarden voldoet, kan kernenergie volgens hem een rol binnen onze energieopwekking vervullen. “Je moet wel kritisch zijn of het niet op een andere manier beter, goedkoper en slimmer kan”, besluit Strengers.

Foto: Adobe Stock, ETZ, Albert Biondina